Tổng hợp các phương pháp sấy phổ biến hiện nay

Sấy là một quá trình quan trọng trong ngành thực phẩm, dược phẩm và nhiều lĩnh vực khác, giúp bảo quản và nâng cao chất lượng sản phẩm. Trong bài viết này của Alternō, chúng ta sẽ cùng khám phá các phương pháp sấy phổ biến, từ sấy tự nhiên truyền thống cho đến sấy nhân tạo. Mỗi phương pháp có những ưu điểm và hạn chế riêng, tùy thuộc vào loại sản phẩm và yêu cầu kỹ thuật. Cùng đọc ngay bài viết để có thể chọn lựa phương pháp sấy phù hợp nhất cho nhu cầu của mình nhé!

1. Các phương pháp sấy phổ biến và hiệu quả

Sấy là quá trình loại bỏ nước hoặc độ ẩm ra khỏi vật liệu (thực phẩm hoặc nguyên liệu) bằng phương pháp nhiệt. Mục đích chính của sấy chính là làm giảm độ ẩm đến mức thấp nhất để bảo quản vật liệu tốt, tránh bị ảnh hưởng từ vi khuẩn, nấm mốc hay các yếu tố gây hư hỏng khác. Các phương pháp sấy hiện nay được chia thành 2 loại như sau:

1.1. Phương pháp sấy tự nhiên

Phương pháp sấy tự nhiên là quá trình làm khô vật liệu bằng các yếu tố môi trường tự nhiên như mặt trời, gió,… Đây là phương pháp sấy truyền thống đơn giản mà không tốn điện năng, thường áp dụng cho quy mô nhỏ hoặc vùng không có điều kiện đầu tư thiết bị sấy. Phương pháp này sẽ không thể điều chỉnh linh hoạt được quá trình sấy và có thể mất nhiều ngày bởi nó chủ yếu tùy thuộc vào điều kiện thời tiết.

Phương pháp sấy tự nhiên không tốn chi phí năng lượng và thân thiện với môi trường, nhờ sử dụng hoàn toàn nguồn năng lượng sẵn có trong tự nhiên. Tuy nhiên, phương pháp này có những hạn chế lớn như không thể kiểm soát được nhiệt độ và độ ẩm, dẫn đến chất lượng sản phẩm không ổn định. Quá trình sấy thường kéo dài, dễ bị ảnh hưởng bởi côn trùng hoặc nấm mốc nếu điều kiện thời tiết không thuận lợi.

1.2. Phương pháp sấy nhân tạo

Sấy nhân tạo là phương pháp dùng các thiết bị, công nghệ sấy hiện đại để kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm cho các vật liệu ẩm. Sấy nhân tạo có nhiều dạng và mỗi loại sấy sẽ có những ưu, nhược điểm khác nhau. Dưới đây là phân loại của các phương pháp sấy nhân tạo như sau:

Sấy lạnh nhân tạo

Sấy lạnh nhân tạo là phương pháp sấy khô vật liệu bằng không khí khô ở nhiệt độ và độ ẩm thấp hơn so với nhiệt độ môi trường. Nhiệt độ thấp nhằm giữ nguyên cấu trúc và chất lượng của sản phẩm mà không làm mất đi hương vị, màu sắc. Độ ẩm thấp tạo ra chênh lệch ẩm và sau đó sẽ bay hơi trong môi trường chân không. Ưu điểm của phương pháp sấy lạnh là tốc độ sấy nhanh vì không khí sấy đưa vào trong buồng rất khô. Sản phẩm sau khi sấy lạnh nhẹ hơn và có thể bảo quản lâu dài mà không cần chất bảo quản nhờ loại bỏ độ ẩm hoàn toàn.

Sấy nhiệt

Sấy nhiệt nóng hay còn gọi là sấy đối lưu. Sấy nhiệt nóng là phương pháp sử dụng không khí nóng, khói lò,.. tiếp xúc trực tiếp với vật liệu để làm khô. Không khí nóng được đưa vào buồng sấy và lưu thông tới vật liệu để làm bay hơi nước và độ ẩm còn dư ra bên ngoài.

Phương pháp sấy này có thể kiểm soát được nhiệt độ, độ ẩm và điều chỉnh theo ý muốn. Thời gian sấy cũng ngắn hơn so với phương pháp tự nhiên. Bên cạnh đó, người ta có thể dùng nhiều nguồn nhiệt cho quy trình sấy mà không quá tốn kém về chi phí. Nhiều loại vật liệu khác nhau có thể ứng dụng phương pháp này để sấy. Chính vì vậy mà sấy nhiệt được sử dụng phổ biến trong chế biến thực phẩm mà không phải lo lắng thực phẩm bị biến chất hay hư hại.

Sấy thăng hoa

Sấy thăng hoa là phương pháp loại bỏ nước khỏi vật liệu bằng cách sử dụng môi trường chân không với nhiệt độ thấp. Điểm đặc biệt của phương pháp này là nước từ trạng thái rắn (băng) chuyển trực tiếp sang trạng thái khí (hơi nước) mà không qua giai đoạn lỏng.

Phương pháp này được đánh giá cao nhờ khả năng bảo toàn gần như tuyệt đối các đặc tính ban đầu của vật liệu, từ màu sắc, hương vị đến giá trị dinh dưỡng. Tuy nhiên, chi phí đầu tư cho thiết bị sấy thăng hoa thường rất cao, chỉ phù hợp với các sản phẩm có giá trị lớn hoặc yêu cầu cao về chất lượng.

Sấy chân không

Sấy chân không là phương pháp sấy làm khô vật liệu bằng cách giảm áp suất, cho phép nước trong vật liệu bay hơi ở nhiệt độ thấp hơi so với điều kiện khí quyển bình thường. Đây là phương pháp lý tưởng cho các sản phẩm nhạy cảm với nhiệt hoặc dễ bị oxy hóa như dược liệu, thực phẩm cao cấp.

Với khả năng kiểm soát hoàn toàn các yếu tố trong quá trình sấy, phương pháp sấy chân không đảm bảo sản phẩm không bị biến đổi chất lượng hay mất đi các đặc tính quan trọng.

Sấy tia hồng ngoại

Phương pháp sấy bằng tia hồng ngoại sử dụng năng lượng của tia hồng ngoại do nguồn nhiệt phát ra. Phương pháp này dựa trên nguyên lý tia hồng ngoại tạo ra nhiệt khi tiếp xúc trực tiếp với vật liệu, từ đó sẽ làm bay hơi nước và khô vật liệu.

Ngoài các phương pháp sấy kể trên, còn có các phương pháp khác ít phổ biến như sấy phun tầng sôi, sấy tách ẩm, sấy bằng vi sóng,…

1.3 Một số phương pháp sấy khác

Ngoài những phương pháp kể trên, còn tồn tại nhiều kỹ thuật sấy nhân tạo khác như:

• Sấy phun tầng sôi: Sử dụng dòng khí lưu thông mạnh để làm khô các vật liệu dạng hạt nhỏ.
• Sấy vi sóng: Dùng sóng điện từ để làm nóng từ bên trong vật liệu, rút ngắn thời gian sấy.
• Sấy tách ẩm: Loại bỏ độ ẩm thông qua việc giảm áp suất môi trường xung quanh.

Tìm hiểu ngay Sấy là gì? Vài trò, phương pháp và ứng dụng chi tiết

2. So sánh chi tiết các phương pháp sấy

Phương pháp sấy	Ưu điểm	Nhược điểm	Ứng dụng
Sấy tự nhiên	– Không tốn điện năng, chi phí đầu tư thấp.	– Phụ thuộc nhiều vào thời tiết, mất nhiều thời gian.	– Sấy các sản phẩm quy mô nhỏ, như nông sản, hải sản ở các vùng nông thôn.
Sấy nhiệt	– Chi phí đầu tư vừa phải. – Kiểm soát được nhiệt độ và độ ẩm. – Sấy được đa dạng vật liệu.	– Tiêu hao nhiều năng lượng. – Một số sản phẩm có thể bị biến đổi màu sắc, mùi vị.	– Sấy thực phẩm như thịt, cá khô, trái cây, ngũ cốc và các sản phẩm công nghiệp khác.
Sấy lạnh	– Duy trì chất lượng, cấu trúc và màu sắc tự nhiên. – Ít xảy ra oxy hóa, bảo quản lâu dài.	– Tốc độ sấy chậm. – Chi phí đầu tư cao do yêu cầu thiết bị hiện đại.	– Sấy thực phẩm chức năng, dược liệu, hoa quả giá trị cao.
Sấy chân không	– Bảo toàn dưỡng chất, mùi vị và màu sắc. – Sấy nhanh hơn so với thăng hoa. – Tiết kiệm năng lượng.	– Chi phí thiết bị cao hơn các phương pháp sấy thông thường. – Sản phẩm dễ bị co ngót.	– Sấy các sản phẩm cao cấp như trái cây, rau củ quả, thủy hải sản.
Sấy thăng hoa	– Giữ được 96% dưỡng chất. – Duy trì hình dạng và chất lượng sản phẩm gần như nguyên vẹn.	– Tốc độ sấy rất chậm. – Thiết bị đắt tiền, chi phí vận hành cao.	– Sấy yến, đông trùng hạ thảo, sâm, tôm, sầu riêng và các loại dược liệu quý.
Sấy tia hồng ngoại	– Tốc độ sấy nhanh. – Tiết kiệm năng lượng. – Đảm bảo màu sắc và độ tươi của sản phẩm.	– Không phù hợp với các sản phẩm nhạy cảm với nhiệt độ cao. – Chi phí đầu tư ban đầu cao.	– Sấy trái cây, rau củ, thực phẩm cần duy trì hương vị và màu sắc tự nhiên.
Sấy bơm nhiệt	– Sản phẩm giữ được màu sắc đẹp, dưỡng chất tốt. – Tiêu hao ít năng lượng.	– Vẫn xảy ra oxy hóa. – Chi phí đầu tư ban đầu cao.	– Sấy trái cây, rau củ làm bột, thực phẩm, các loại hạt như macca.
Sấy vi sóng	– Tốc độ sấy cực nhanh. – Sản phẩm được làm khô đồng đều.	– Chi phí đầu tư thiết bị rất cao. – Không phù hợp với sản phẩm dễ hư hỏng do nhiệt.	– Sấy các loại sản phẩm công nghiệp hoặc thực phẩm chế biến nhanh.

3. Nên chọn phương pháp sấy nào?

Để có thể lựa chọn được phương pháp sấy phù hợp thì cần cân nhắc một số yếu tố như loại vật liệu, thời gian sấy, chi phí,… Dưới đây là gợi ý cách chọn phương pháp sấy dành cho bạn:

• Loại vật liệu: Phương pháp sấy lạnh hoặc sấy tia hồng ngoại là lựa chọn tốt nhất cho để sấy các thực phẩm như rau củ, trái cây, thịt bởi chúng vẫn giữ được nguyên hương vị, màu sắc và chất dinh dưỡng. Một số sản phẩm dược phẩm nhạy cảm với nhiệt thì sấy lạnh hoặc sấy chân không là phù hợp nhất.
• Thời gian sấy: Nếu bạn cần sấy nhanh thì sấy bằng vi sóng hoặc tia hồng ngoại là lựa chọn tốt nhất, vì chúng cung cấp nhiệt nhanh và hiệu quả.
• Chi phí: Sấy nhiệt thường có chi phí đầu tư và vận hành thấp hơn. Còn sấy chân không và sấy lạnh có chi phí đầu tư và vận hành cao hơn nhưng mang lại chất lượng sản phẩm tốt hơn.
• Đặc tính của vật liệu: Nếu vật liệu nhạy cảm với nhiệt, sấy chân không hoặc sấy lạnh là lựa chọn tốt vì chúng làm khô ở nhiệt độ thấp. Còn với những vật liệu có thể chịu nhiệt cao thì có thể lựa chọn sấy bằng nhiệt nóng hoặc sấy bằng tia hồng ngoại.

Trên đây là tất cả các phương pháp sấy truyền thống và nhân tạo được chúng tôi tổng hợp lại. Hi vọng với những thông tin ở trên, bạn có thể hiểu hơn đặc điểm của từng phương pháp sấy, từ đó lựa chọn được phương pháp sấy phù hợp nhất với nhu cầu. Tại Alternō cung cấp một số sản phẩm máy sấy như máy sấy khay, máy sấy nhà màn,… Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi thắc mắc nào, hãy liên hệ ngay với Alternō qua hotline 0888 617 000 để được giải đáp chi tiết nhé!